در یکی از پیچیده‌ترین مبادلات زندانیان میان آمریکا و طالبان، دو شهروند آمریکایی زندانی در افغانستان با یک عضو طالبان که در آمریکا به اتهام تروریسم مرتبط با مواد مخدر به حبس ابد محکوم شده بود، مبادله شدند.
سی‌ان‌ان گزارش داد که تاخیرهای پیش‌بینی‌ناپذیر باعث شد این تبادل در ساعات پایانی دولت بایدن به نتیجه نهایی برسد و در نخستین روز ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ اجرا شود. بر اساس توافق به‌عمل‌آمده، رایان کوربت و ویلیام مک‌کنتی، دو شهروند آمریکایی که در افغانستان زندانی بودند، با خان‌محمد، عضو طالبان که به اتهام تروریسم مرتبط با مواد مخدر در آمریکا به حبس ابد محکوم شده بود، مبادله شدند.
این مبادله که برای آن نزدیک به دو سال بود مذاکره می‌شد، در آخرین ساعات کار دولت بایدن نهایی شد.
وزارت خارجه طالبان روز سه‌شنبه دوم بهمن‌ماه در ایکس، نوشت که خان‌محمد، عضو این گروه که دوران محکومیتش را در زندانی در ایالت کالیفرنیا می‌گذراند، به این گروه تحویل داده شده است. این وزارتخانه با قدردانی از دولت قطر بابت میانجی‌گری، تبادل زندانیان را «نمونه‌‌‌ای خوب از حل مسائل از طریق گفت‌وگو» دانست و افزود: «امارت اسلامی به اقدام‌های ایالات متحده که به عادی‌سازی و گسترش روابط بین دو کشور کمک می‌کند، به دید مثبت می‌نگرد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در اطلاعیه وزارت خارجه طالبان در مورد اتهام‌ها و سابقه فعالیت‌های خان‌محمد اطلاعاتی ذکر نشده، اما در گزارش سی‌ان‌ان آمده است که او در سال ۲۰۰۸ به دلیل تلاش برای قاچاق مواد مخدر به آمریکا و حمایت از گروه‌های تروریستی به دو بار حبس ابد محکوم شد.
وزارت دادگستری آمریکا این فرد را یک «جهادی خشن» توصیف کرده است. خان‌محمد در یکی از مکالماتش که ضبط شده است، می‌گوید: «فروش مواد مخدر به آمریکا بخشی از جهاد ما است؛ چه با مواد مخدر و چه با شلیک گلوله، هدف یکی است.»
پس از نهایی شدن توافق میان طالبان و هیئت مذاکره‌کننده دولت بایدن، مقام‌های آمریکایی خان‌محمد را به دوحه منتقل کردند. قطر علاوه بر میزبانی چندین دور مذاکرات میان آمریکا و طالبان، به منظور انتقال دو زندانی آمریکایی از کابل هم حمایت‌های لجستیکی لازم را انجام داد.
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، مذاکرات برای مبادله زندانیان در دولت بایدن نهایی و برنامه‌های مربوط به آن به تیم امنیت ملی دولت ترامپ اطلاع داده شد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، دراین‌باره گفت: «تیم ترامپ از این توافق مطلع بود و مخالفتی با آن نداشت.» با این حال یکی از مقام‌های ارشد دولت ترامپ تصریح کرد: «اگر ما بودیم، این معامله را به شیوه دولت بایدن انجام نمی‌دادیم، اما از بازگشت دو آمریکایی به خانه خوشحالیم.»
به گفته منابع آگاه، طالبان اجرای این توافق را عمدا را به تاخیر انداختند تا این تبادل به نام دولت ترامپ ثبت شود. یکی از این منابع گفت: «طالبان نمی‌خواستند این خبر در هم‌زمانی با اخبار مراسم تحلیف از نظرها دور بماند. همچنین ترجیح می‌دادند که ترامپ اعتبار این توافق را کسب کند.»
رویترز در گزارشی اشاره می‌کند که شرایط بد آب‌وهوایی در واشینگتن و کابل نیز در به تاخیر افتادن اجرای این مبادله تاثیر داشت.
پیشینه گروگان‌ها
رایان کوربت که بیش از یک دهه در افغانستان در پروژه‌های بشردوستانه فعالیت می‌کرد، سال ۲۰۲۲ هنگام سفر به افغانستان بازداشت شد. همسرش، آنا کوربت، پیش‌تر از وضعیت جسمی و روحی وخیم او خبر داده و در یک مصاحبه گفته بود: «سلامت جسمانی و روانی رایان در حال وخامت است. او هنوز زنده است، اما نمی‌دانیم چقدر دیگر دوام خواهد آورد. باید هرچه زودتر او را به خانه بازگردانیم.»
این مبادله نتیجه دو سال مذاکرات فشرده میان مقام‌های آمریکایی و طالبان در دوحه بود. با این حال مقام‌های دولت بایدن از اینکه دو زندانی دیگر، جورج گلزمن و محمود حبیبی، آزاد نشدند، ابراز ناامیدی کردند. همسر گلزمن در نامه‌ای به بایدن در ماه ژوییه نوشته بود: «وضعیت سلامتی جورج در حال وخامت است. او توموری در صورت دارد، بینایی یک چشمش را از دست داده و بدنش پر از زخم و عفونت است.»
محمود حبیبی و جورج گلزمن - facebook.com/acaa.gov.af/AFP
دولت بایدن پیش‌تر در نظر داشت برای مبادله این سه گروگان، یکی از زندانیان گوانتانامو را که عضو طالبان است و به اتهام همدستی با القاعده زندانی است، آزاد کند، اما این طرح را در نهایت کنار گذاشت و خان‌محمد گزینه نهایی شد.
وال‌استریت ژورنال هشتم ژانویه گزارش داد که این مذاکرات برای تبادل رایان کربت، جورج گلزمن، و محمود حبیبی، سه آمریکایی زندانی در افغانستان، با محمد رحیم الافغانی، زندانی گوانتانامو و متهم به ارتباط با اسامه بن‌لادن است. بر اساس این گزارش، طالبان پیشنهاد کرده بودند گلزمن و کربت را در ازای محمد رحیم الافغانی آزاد کنند، اما از سرنوشت حبیبی، رئیس پیشین سازمان هواپیمایی کشوری افغانستان، اظهار بی‌اطلاعی کردند.
حبیبی تابستان ۲۰۲۲ پس از کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده، در کابل بازداشت شد و به همکاری اطلاعاتی با آمریکا متهم است.
